આફ્રિકામાં ટ્રી ઓફ લાઈફ તરીકે ઓળખાતું એક વૃક્ષ છે જેનું નામ છે બાઓબાબ. આ વૃક્ષને આફ્રિકામાં, ખાસ કરીને શુષ્ક તથા અર્ધ શુષ્ક વિસ્તારોમાં તેને ખુબ આદર અને સમ્માન આપવામાં આવે છે. આ વૃક્ષની ખાસિયત એ છે કે તેના થડમાં પાણી સંગ્રહવાની ક્ષમતા છે. તે વરસાદના સમયમાં પોતાના થડમાં પાણીનો સંગ્રહ કરી શકે છે અને જયારે ઉનાળો – સૂકી ઋતુ આવે ત્યારે રસદાર ફળ આપે છે. તેથી તેને ટ્રી ઓફ લાઈફ – જીવનનું વૃક્ષ કહેવામાં આવે છે.


આ વૃક્ષનું થડ ૫ થી ૯ મીટર એટલે કે ૧૫ થી ૩૦ ફૂટ જેટલો વ્યાસ ધરાવતું પહોળું હોઈ શકે અને તેની ઊંચાઈ ૧૮ મીટર – ૫૯ ફૂટ જેટલી ઊંચી હોઈ શકે છે. આ વૃક્ષનો આકાર નળાકાર બેરલ જેવો દેખાય છે. આ વૃક્ષના આકારને કારણે ઘણીવાર તેને ઉલટું-પુલટુ (અપ સાઈડ ડાઉન) વૃક્ષ પણ કહેવામાં આવે છે. આ ઝાડના ફળનો ઉપયોગ સૂકી ઋતુમાં લોકોના ખોરાક તરીકે થાય છે. તેના થડમાંથી રેસા મળે છે તેનો ઉપયોગ કરીને લોકો દોરડા બનાવે છે. લાકડાનો ઉપયોગ ઘર બનાવવા, માછીમારીના ઓજારો બનાવવા માટે થાય છે. આ વૃક્ષના થડમાં રહેલી મોટી ટાંકી જેવા અવકાશને કારણે તેને લોકો રહેવા માટે, અનાજ ભરવા માટે કે છુપાવા માટે પણ ઉપયોગમાં લે છે. શુષ્ક પ્રદેશોમાં જયારે ઉનાળામાં દૂર દૂર સુધી કોઈ વૃક્ષ કે ઝાડપાન જોવા ન મળતા હોય ત્યારે આ વૃક્ષ લીલાશ અને આશરો આપે છે. આ વૃક્ષના ઔષધીય ગુણો પણ ઘણા છે. તેમાં ભરપૂર માત્રામાં વિટામિન સી હોય છે. તે પાચન માટે ઉપયોગી છે. ત્વચાની રક્ષા અને યુવાન દેખાવ માટે, રોગ પ્રતીકારકતા માટે આ વૃક્ષ ઉપયોગી છે.

આ વૃક્ષના અનેકવિધ ફાયદાઓને કારણે તો તેને ટ્રી ઓફ લાઈફ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ બહુપયોગી વૃક્ષની પાસે આફ્રિકાના લોકો પોતાનું ઘર બનાવવાનું પસંદ કરે છે.

તેના સફેદ રંગના ફૂલ ખુબ મોટા કદના હોય છે અને તે સાંજના સમયે માત્ર ૧૫-૧૬ કલાક માટે ખુલીને પરાગનયન માટે સક્ષમ રહે છે. સવારે તે ખરી પડે છે. મોટા ગોળ કે અંડાકાર ફળોમાં કિડની જેવા આકારના બીજ હોય છે. વૃક્ષ જયારે નાની વયનું હોય ત્યારે તેનું થડ પાતળું હોય છે પરંતુ ધીમે ધીમે એકબીજા સાથે જોડાયેલા થડના આવરણ ચડતા જાય છે અને તે પહોળું થતું જાય છે. જેટલું મોટું વૃક્ષ તેટલા વધારે પાણીનો સંગ્રહ તે કરી શકે છે. નામિબિયામાં આવેલું એક બાઓબાબ વૃક્ષ ૧૨૭૫ વર્ષ જૂનું છે. એક અંદાજ અનુસાર આ વૃક્ષ ૫૦૦૦ વર્ષ, હા, પાંચ હજાર વર્ષ સુધી જીવી શકે છે. સવાનાના સૂકા પ્રદેશોમાં આ વૃક્ષ એક પુરી વસાહત વિકસાવવા માટે સક્ષમ છે. તેની આસપાસ માનવી તથા પશુ-પક્ષીઓ પોતાનું જીવન વિતાવે છે. બાઓબાબનો ઉપયોગ કરીને તેમની અનેક જીવન જરૂરી આવશ્યકતાઓ પુરી થાય છે.

૧૪મી સદીના અરેબિક મુસાફર ઈબ્ન બતૂતાએ પોતાના પ્રવાસ ગ્રંથોમાં આ વૃક્ષનું વર્ણન કર્યું છે અને તેને બાહુબાબ કહ્યું છે. આ નામ કદાચ અરેબિક શબ્દ બા-હબીબ એટલે કે અનેક બીજધારી શબ્દ પરથી આવ્યું હોય તેવી શક્યતા છે. આ વૃક્ષને લોકોએ ડિઝની વર્લ્ડની ફિલ્મ લાયન કિંગમાં રફીકી બંદરના ઘર તરીકે તથા અવતાર ફિલ્મમાં ટ્રી ઓફ સોલ – આત્માના વૃક્ષ તરીકે જોયું છે. તેને કારણે પણ આ બાઓબાબ વૃક્ષ વિશ્વમાં જાણીતું બન્યું છે. આ ઉપરાંત બાળકો માટેની પ્રખ્યાત નવલ કથા ધ લિટલ પ્રિન્ટ્સમાં પણ બાઓબાબ વૃક્ષનો ઉલ્લેખ છે. બાઓબાબ વૃક્ષને આફ્રિકાના લોકો ખુબ સમ્માન આપે છે અને તેને પોતાની સંસ્કૃતિનો હિસ્સો માને છે. તેઓ આ વૃક્ષને ભગવાને મોકલેલ સહાયક દૂત તરીકે જુએ છે.